14 Ocak 2016 Perşembe

İsim

İsimler, varlıkları ve kavramları karşılayan sözcüklerdir. İsimler ile karşıladıkları varlıklar ve kavramlar arasında çok sıkı bir ilişki vardır.İsimler "varlıklara verilişine göre" , "varlıkların sayısına göre" ve "varlıkların oluşuna göre" üç grupta incelenebilirler.

Varlıklara verilişine göre isimler "özel isim" ve "cins isim" olarak ikiye ayrılırlar. 
Cins isimler aynı türden varlıkları karşılayan sözcüklerdir: roman, şehir, ülke, insan, köpek.. gibi.
Özel isimler ise türleri içinde sadece tek bir valığı karşılayan sözcüklerdir: Eylül, Çanakkale, İngiltere, Ahmet, Boncuk gibi...
"Eylül, edebiyatımızdaki ilk psikolojik romandır." cümlesinde "Eylül", bir edebi tür olduğu için cins isim olan roman içinde tek ve özel bir romanı karşıladığı için özel isimdir.  

Varlıkların sayısına göre isimler "tekil isim", "çoğul isim" ve "topluluk ismi" olarak üçe ayrılırlar.
Tekil isimler sayıca bir varlığı karşılayan isimlerdir: ağaç, bulut, örtü, fare, halı.. gibi.
Çoğul isimler sayıca birden fazla varlığı karşılayan isimlerdir ve tekil isimlere çoğul eki getirilerek yapılırlar: ağaçlar, bulutlar, örtüler, fareler, halılar.. gibi.
Topluluk isimleri ise çoğul eki almadan anlamca birden fazla varlığı karşılayan isimlerdir: orman, sürü, takım, millet.. gibi. 
Not: Bazı topluluk isimleri, cümle içindeki anlamına göre tekil isim olarak da kullanılabilirler. Örneğin 'meclis' bir topluluk ismidir ancak 'Meclis yarın boyanacak' cümlesinde meclisin toplandığı yeri tanımlamış ve tekil isim olarak kullanılmıştır.

Varlıkların oluşuna göre isimler "somut isim" ve "soyut isim" olarak ikiye ayrılırlar.
Somut isimler, beş duyu organımızdan en az birisiyle hissedilen varlıkları karşılayan sözcüklerdir: çiçek, hava, koku, rüzgar, toprak.. gibi.
Soyut isimler ise beş duyu organıyla algılanamayan ancak var oldukları kabul edilen varlıkları karşılar: mutluluk, sevinç, üzüntü, sıkıntı... gibi.
Not: Somut isimler, anlam genişlemesi ile soyut anlam kazanabilirler. Örneğin, "Ağacın gölgesinde dinlendik." cümlesinde "gölge" kelimesi somut anlamlıdır ancak "O hep ablasının gölgesinde kaldı." cümlesinde gölge, soyut anlam kazanmıştır.


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder