Özne

Cümlede, yüklemin birdirdiği işi, hareketi yapan ya da oluş içinde bulunan öğedir. Cümlenin ana öğelerinden biridir. Cümlede özneyi bulabilmemiz için yükleme 'kim' ve 'ne' sorularını sormamız gerekir.
"Bu elbiseyi annem aldı." ---> alan kim? annem. (özne)
"Araba yolda kaldı." ---> kalan ne? araba. (özne)

Not: Yükleme özneyi bulmak için "ne" sorusunu sorarken dikkatli olmak gerekir. Çünkü cümlenin öğelerinden 'nesne'yi bulmak içinde yükleme "ne" sorusunu sorarız. Bu iki öğeyi karıştırmamak için soruları farklı sormak yeterli olacaktır:
"Güvercin, yuvasına götürmek için buğday aldı." ---> alan ne? güvercin. (özne) ne aldı? buğday (nesne)

Özne, bir cümlenin temel öğesidir ancak her cümlede açık bir şekilde bulunmak zorunda değildir. Bazen yükleme gizlenmiş şekilde kalabilir. Bu durumlarda özneye "gizli özne" denir. Gizli özne, cümlenin gerçek öğesi değildir, yükleme gizlenmiş şekilde var olduğu için, yüklemle beraber sayılır. Yani "Söyledim." cümlesinde yükleme sorulan 'söyleyen kim?' sorusunun cevabı 'ben' oluyor. Ancak 'ben' sözcüğü cümlede yok, bu durumda gizli öznedir.Bir gizli öznemiz vardır ama cümle sadece yüklemden oluşmuş sayılır.

Bazı cümlelerde ise yapılan bir iş vardır ancak o işi yapan belli değildir. Yani yüklem, edilgen çatılı fiildir.
"Sokaklar çok güzel temizlendi." cümlesine "temizlenen ne?" diye sırduğumuzda aldığımız cevap "sokaklar" olur. 'sokaklar' işi yapan değildir, ancak işten etkilenendir. Bu durumda 'sokaklar' sözde öznedir.

 Not: Dikkat edilmesi gereken nokta şudur: 'temizlenen ne?' sorusunun cevabı ile 'ne temizlendi?' sorusunun cevabı aynıdır. 'Çamaşırlar yerleştirilmiş.' cümlesinde de benzer bir durum vardır. 'yerleştirilen ne?' sorusunun cevabı ile 'ne yerleştirildi?' sorusunun cevabı aynıdır ve 'çamaşırlar'dır. Bu durumda bu sözcüğü nesne olarak kabul etmek yanlıştır, özne olarak kabul etmek de yanlıştır. Çünkü işi yapan o değildir, ancak eylemden tamamen bağımsız da değildir. Bu durumda 'çamaşırlar' sözcüğü tıpkı 'sokaklar' sözcüğü gibi sözde öznedir.

Not: Genel yargı bildiren bazı cümlelerde özne yoktur, zira ortada belirli bir eylem yoktur.
"Yağmurlu havalarda gezmeye gidilmez." cümlesinde genel bir yargı söz konusudur. Yapılan, yapılacak olan, yapılmış olan ya da yapılması planlanan bir eylem söz konusu değildir. "gidilmeyen ne?" ya da "gidilmeyen kim?" soruları cevapsızdır.