14 Ocak 2016 Perşembe

Zamir

İsimlerin yerini, çeşitli yönlerden tutan sözcüklerdir. Cümle içinde kullanılan zamirlerin yerine rahatlıkla isim getirilebilir. Zamirler, isimlerin yerini tutma özelliklerine göre altı grupta incelenebilirler:

Kişi Zamirleri: İnsan isimlerinin, yani kişilerin yerini tutan zamirlerdir. Cümlede, çeşitli çekim ekleri alarak kullanılabilirler. Türkçe'de altı adet kişi zamiri vardır:
ben - 1. tekil kişi zamiri
sen - 2. tekil kişi zamiri
o - 3. tekil kişi zamiri
biz - 1. çoğul kişi zamiri
siz - 2. çoğul kişi zamiri
onlar - 3. çoğul kişi zamiri
"O kitap benim değil." ( benim - 1. tekil kişi zamiri )
"Öğretmen, derse gelmedikleri için onlara kızmış." (onlar - 3. çoğul kişi zamiri) 

Dönüşlülük Zamiri: "kendi" sözcüğüdür ve iyelik eki alarak kullanılabilir. Dönüşlülük zamiri, kişi zamiri yerine kullanıldığı gibi, cümleye pekiştirme anlamı katmak için kişi zamiri ile birlikte de kullanılabilir. 
"Bunu kendisi istedi."
"Bu soruyu ben kendim çözdüm."

İşaret Zamiri: İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir. "bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, oraya, burası, şurada, öteki, beriki..." gibi sözcükler en sık kullanılan işaret zamirleridir. 
"Buraya iki yıl önce gelmiştim." ( Bu otele --> işaret zamiri)
"Pek kitap okumam ama onu daha önce okumuştum." ( O kitabı --> işaret zamiri)
Not: "o" ve "onlar" zamirleri, hem kişi zamiri hem işaret zamiri olarak kullanılırlar. Ayırmak için işaret ettiği varlığa bakmak gerekir: insan işaret ediliyorsa kişi zamiridirler, eğer insandan başka bir varlık işaret ediliyorsa işaret zamiridirler.
  
Belgisiz Zamir: İsimlerin yerini, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir."biri, birisi, birçoğu, birkaçı, bazısı, başkası, herkes, hepsi, hiçbiri, hiç kimse, kimi, kimisi, çoğu, şey" gibi sözcükler en çok kullanılan belgisiz zamirlerdir.
"Senin yerine başkası kalsın nöbete." ('sen' belli bir kişiyi karşılamakta ancak 'başkası' herhangi birinden bahsedebilir. Belirsiz bir insandan bahsettiği için belgisiz zamirdir.)
"Soruların bazıları çok kolaydı."
"Notlarının bazılarını kaybetmiş."
"Kapıda kimse yok." ... gibi.

Soru Zamiri: İsmin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Verilen cevap bir zamir ya da isim olmalıdır. En çok kullanılan soru zamirleri: "kim (kime, kimi, kimde, kimden, kimler…), ne (neyi, neye, neler, nesi, neyin…), nere (nerede, nereden, neresi, nereyi…), hangisi (hanginiz, hangimiz, hangileri…), kaçı (kaçıncısı, kaçınız, kaçımız…)". 
"Seni kim çağırmış? (babam)"
"Bana ne hediye aldın? (saat)"
"Öğretmen hangisini istedi?(şunu)"
Not: Soru zamirleri, cümlede her zaman soru anlamı taşımazlar. "Nereden geldiğini bilmiyorum." cümlesinde "nereden" sorusu cümleye soru anlamı katamamıştır ancak olası cevabı bir isim olacağı için yine de soru zamiridir.

İlgi Zamiri: İlgi eki olan "-ki", cümlede bir ismin yerine kullanılırsa, "ilgi zamiri" olur. İlgi zamiri olan -ki, mutlaka "-ın, -in, -un, -ün, -im" tamlayan eklerinden sonra gelir.
"Benim kitabım burada, seninki nerde?" (senin kitabın)
"Bizim okulumuz sizinkinden daha başarılı." (sizin okulunuzdan)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder